Landgoed Het Lankheet wil de traditionele bevloeiing van graslanden vermeld zien op de nationale Inventarislijst Immaterieel Erfgoed. Het college ondersteunt de aanvraag.

Met de herinrichting van de Buurserbeek op Het Lankheet zijn extra hooilanden toegevoegd aan het bestaande vloeiweidensysteem. Dit van oorsprong middeleeuwse watersysteem is eind negentiende eeuw door Gerrit Jan van Heek op het landgoed geïntroduceerd. In 1999 is het in ere hersteld en nu dus uitgebreid.

De traditionele bevloeiingsmethode van Het Lankheet kan een plek krijgen op de op de nationale Inventarislijst Immaterieel Erfgoed. Daartoe is samen met de beheereenheid Kempen en Midden Limburg van Natuurmonumenten, die nabij Bergeijk vloeiweiden beheert, een aanvraag ingediend. Met als doel kennis en praktijk van de oude bevloeiingstechniek over te dragen aan volgende generaties.

Om de aanvraag kracht bij te zetten, krijgt de voordracht van Het Lankheet steun van het college. Overigens kost dit de gemeente geen cent.

Het vloeiweidensysteem van Het Lankheet is het enige werkende in zijn soort. Via een sloten- en gotennetwerk wordt water uit de Buurserbeek gereguleerd binnen gelaten, waarna het geleidelijk uitstroomt over de weiden. Het water neemt slib mee, dat zorgt voor natuurlijke bemesting en een rijker bodemleven. 's Winters beschermt de waterlaag de zoden tegen vorst en weert ze schadelijke insecten.

Zelfvoorzienend

Deze manier van bevloeien, resulteerde in de middeleeuwen tot drie keer hooien in één seizoen. Voor die tijd was dat een opmerkelijk hoge opbrengst. Met hooi als voedsel voor het vee en mest voor op de akker of wei. Kortom: een soort zelfvoorzienend systeem.

Nu het klimaat vraagt om ander waterbeheer, is dit cultuurhistorisch erfgoed weer actueel. De vloeiweiden kunnen worden ingezet als wapen tegen wateroverlast en verdroging. Zij fungeren als 'spons' voor het bergen, vasthouden en geleidelijk afvoeren van water. Zo draagt het systeem bij aan een klimaatrobuust landschap en de bevordering van biodiversiteit.

Tussen de Veddersbrug en de Eibergsestraat ondergaat de Buurserbeek een metamorfose. Waterbeheer, natuurherstel en behoud van cultuurhistorie staan centraal.

Vanaf de Veddersbrug kronkelt, nagenoeg volgens het traject uit 1894, een vrij smalle beek door het landschap. Oevers zijn niet super strak afgegraven. De Buurserbeek mag zich namelijk zelf gaan vormen. Dat zie je nu al gebeuren: zand uit de buitenbochten wordt meegenomen door het water en afgezet in de binnenbochten of op de bodem van stukken met minder stroming.

Eric Brinckmann, Bernard Rouffaer, beiden van landgoed Het Lankheet, en Ronald Stapelbroek van waterschap Rijn en IJssel (vanaf links).      Foto Annina Romita.

"Binnen de grenzen van Waterpark Het Lankheet krijgt de dynamiek van het water de vrije loop", aldus projectleider Ronald Stapelbroek van het waterschap Rijn en IJssel. "Om overlast voor omliggende grondeigenaren te voorkomen is aan de rand een hoge kade opgeworpen, die bij extreem hoog water bescherming biedt."

In dit beekdalproject werken onder meer provincie, Rijkswaterstaat, waterschap en landgoed Het Lankheet samen. Ruim 13 hectare landbouwgrond is omgezet in natuur als compensatie voor de aanleg van de nieuwe N18. Ook de ecologische kwaliteit van de Buurserbeek wordt verbeterd.

Stukken 'rechte' beek worden gedempt, meanders worden hersteld en bij piekaanvoer kan het riviertje overlopen in zogeheten stroomlanden. Oude hooilanden worden opnieuw ingericht als vloeiweiden.

Tijdens piekaanvoer stroomde het riviertje veel te snel en 's zomers juist te langzaam. Benedenstrooms, met name bij Diepenheim, ontstonden daardoor in 2010 problemen, vertelt projectleider Ronald Stapelbroek (WRIJ). "Kades langs de beek zijn deels weggehaald, zodat deze kan overlopen in het bos. In Het Lankheet is nu 25 extra hectare beschikbaar voor waterberging. Misschien niet heel veel, maar wel genoeg om piekmomenten af te vlakken."

Sponswerking bos

"De toenemende grilligheid van ons klimaat vereist ander waterbeheer. Door gebruik te maken van de sponswerking van het bos kun je het water hier langer vasthouden. Belangrijk bij droogte. Zo ontstaat een klimaatrobuuste beek", aldus directeur Bernard Rouffaer van Het Lankheet.

"De oude hooilanden worden straks bewerkt door een biologische boer. Nu ze niet meer worden bemest zie je steeds meer kruiden opkomen", merkt Rouffaer op. "Bloemrijke hooilanden, dat is goed voor de bijen", zegt Eric Brinckmann, mededirecteur Het Lankheet.

Vloeiweiden

Hij wijst op een pas gegraven vloeigoot in de wei. "De hooilanden in het beekdal worden aangesloten op het bestaande vloeiweidensysteem van het landgoed. Via goten stroomt water binnen. Dat loopt vanaf de watermolen door de rietfilters, waarna het langzaam uitstroomt over de weilanden." Het vloeibeddensysteem, zoals eind 19de eeuw aangelegd door Gerrit-Jan van Heek, wordt gedeeltelijk nagebouwd voor educatieve doeleinden. Nabij de Eibergsestraat wordt het oude haventje uitgegraven en aangesloten op de Buurserbeek.

"Spannend wat de beek gaat doen", vindt Brinckmann. Camera's leggen het proces vast. Mocht het water extreem hoog worden, dan kan het via een overloopconstructie en de oude beekloop worden afgevoerd.

Ieder zijn eigen pad in het buitengebied

Mountainbikers rekenen af met de verschillende belangen

Niek Engelbarts (links) van HTFC met enkele vrijwilligers van de Stichting Mountainbikeroute. Vanaf links Alexander Fianke, Wim Oltwater en Hennie Scholten.          Foto Annina Romita

Wandelaars, mountainbikers en ruiters hoeven elkaar niet meer in de weg te zitten.
Fietstoerclub HTFC gaat in Het Lankheet een afgescheiden deel singletrack aanleggen.

Met de nieuwe singletrack vervalt een deel van de ruim 9 kilometer mountainbikeroute door het Honeschbos, tot aan de watertoren langs de oude N18. Het initiatief is genomen door de stichting mountainbikeroute van toerclub HTFC uit Haaksbergen, eigenaar van de MTB-route. De mountain­bikers willen zo afrekenen met de verschillende belangen van gebruikers en beheerders in het deel van het buitengebied rond de provinciegrens.

Coördinator Alexander Fianke van de mountainbikeroute (een van de langste van Nederland in beheer van een toerfietsvereniging), geeft aan dat het nog een hele klus zal worden met voortdurend overleg tussen betrokken beheerders van het Lankheet, de overkoepelende organisatie De Groene Waaier als 'verbindende factor' in het buitengebied en de fietsclub.

Langere route

"Het is een mooie uitdaging", zegt Fianke. "We leveren ruim 9 kilometer aan route in, waarvan ruim 1 kilometer uit technische singletracks bestaat. Daarvoor in de plaats krijgen we aan de andere kant van het bos met 6,5 kilometer weliswaar minder route terug, maar daarvan bestaat wel 5,5 kilometer uit singletrack. De mountainbiker hoeft zich dus geen zorgen te maken. De lengte van de geliefde paadjes waarover hij z'n stuurmanskunst kan tonen, wordt substantieel langer."

Stichtingsvoorzitter Wim Oltwater van natuurkoepel de Groene Waaier is tevreden met de aanpassing van de mountainbikeroute. "Daarmee krijgt elke categorie recreatieve gebruiker van Landgoed Het Lankheet haar eigen paden. De paden van wandelaars en recreatieve fietsers enerzijds en die van de mountainbikers anderzijds doorkruisen elkaar niet langer. Ze rijden en lopen elkaar daarmee niet meer in de weg. Dat geldt evenzeer voor ruiters en amazones op de ruiterpaden. Deze aanpassing geeft de nodige rust."

Uit hele regio

De mountainbikeroute werd door toerclub HTFC aangelegd en in 2011 in gebruik genomen, en telt een totale lengte van 60 kilometer. Vanwege het grote aantal en bovendien ingenieus aangelegde, specifieke ATB-tracks (ook wel singletracks genoemd), trekt de route mountainbikeliefhebbers uit de hele regio en zelfs daarbuiten. "Daar is toen een traject van tien jaar aan voorafgegaan", zegt voorzitter Niek Engelbarts van de stichting MTB-route Haaksbergen.

De onderhoudskosten worden gedekt met subsidie uit het routenetwerk van de regio. Financiële ruimte om meer dan alleen het noodzakelijke onderhoud te plegen, is er niet, geeft Engelbarts aan. "En die ruimte hebben we wel nodig. We krijgen met steeds meer regelgeving te maken en dat vertaalt zich vaak in geld. Je moet de veelvuldige inzet van vrijwilligers op gepaste wijze kunnen belonen, iets extra's kunnen doen voor de natuurbeheerders en delen van de route tussendoor kunnen upgraden. Dat zit er na bijna tien jaar nog steeds niet in."

Daarom doet de stichting via de website mtbroutehaaksbergen.nl een beroep op de gebruiker. Engelbarts: "We realiseren ons het vrijblijvende karakter, maar het is de enige manier om inkomsten te generen die je voor deze mooie route kunt aanwenden."