Wandelen is verzet tegen de terreur van de tijd

Landschapsfilosoof Eric Brinckmann:
Een landschap is er om te ervaren, niet om te verklaren of aan voorbij te gaan.

Foto: Emiel Muijderman

Laat je leiden door oude Chinese wijsheden en het landschap ziet er opeens heel anders uit. Eric Brinckmann, directeur van landgoed Het Lankheet, schreef er een boek over: Wandelen met Meester Li. "We moeten weer leren kijken met onze voeten."

Herman Haverkate

Haaksbergen - Druk gebarend loopt hij over het bospad. Bij wat op het eerste gezicht een gewone sloot lijkt, houdt hij halt. Bij de bomen links en rechts groeit de klimop tegen de stam. "We staan hier op een bron", zegt Eric Brinckmann. "Daarom ook is hier zoveel water. Boeren in de middeleeuwen wisten dat veel beter dan wij. Die maakten gebruik van de omstandigheden. Ze bewogen mee met de natuur. Wij, kinderen van een nieuwe tijd, hebben dat compleet verleerd."

Meebewegen met de natuur: het is een van de tips die meester Li, de hoofdfiguur uit zijn nieuwe boek over natuur en natuurbeleving, meegeeft aan de moderne, westerse wandelaar. "We werken in het Westen niet meer mee met de natuur, maar werken haar alleen maar tegen. De natuur, de hele buitenwereld eigenlijk, is ons vreemd geworden. We zitten 95 procent van onze tijd binnen, maar nemen ondertussen wel belangrijke beslissingen over een buitenwereld die we steeds minder kennen. Mede daarom hebben we nu dat heel grote klimaatprobleem dat ons steeds meer zal bedreigen."

Om het verloren contact met de natuur te herstellen, is er volgens Brinckmann een goed recept: wandelen. Hij schreef er inmiddels al twee boeken over. Het eerste, Filosofische Wandelingen (genomineerd voor de Jan Wolkersprijs), was een eerste aanzet om het geheim van de westerse landschapsbeleving te doorgronden. Het tweede, Wandelen met Meester Li, biedt een manier om het verloren contact met de natuur al wandelend te herstellen.

"Wandelen is verzet tegen de terreur van de tijd, tegen de snelheid die het moderne leven bepaalt. Wie wandelt, komt in een ander tempo. Al na een paar kilometer kom je in een ander ritme. Er gebeuren andere dingen en je ziet ook andere dingen. Je beleving van het landschap wordt anders. Trager, maar ook intenser. Iedereen die wel eens gewandeld heeft, zal dat kunnen beamen."

Taoïsme

Zijn boek verscheen deze maand. Brinckmann beschrijft er de wandelingen die hij maakte met zijn vriend Joost Quakernaat, oud-onderzoeker van TNO en groot kenner van het Chinese taoïsme. De 80-jarige Quakernaat, in het boek consequent aangeduid als meester Li, neemt hem bij de hand en laat hem bekende landschappen als Het Lankheet, de Friezenberg en de Borkeld opnieuw beleven. "Ik ben geen taoïst, verre van dat, maar er zitten in die oude Chinese leer wel dingen die ons kunnen helpen."

Brinckmann zelf is een verwoed wandelaar. Als beheerder van een landgoed kan hij ook bijna niet anders. "Ik ben bijna elke dag wel even op pad. Niet zoveel en niet zo bewust als ik zou willen, maar toch: je dompelt je elke dag wel even onder in de natuur."

Als landschapshistoricus en filosoof verdiepte hij zich ook in de geschiedenis van het wandelen. "Mensen beseffen dat niet, maar eigenlijk doen we dat pas sinds de negentiende eeuw. Zo'n beetje op het moment dat we het gevoel krijgen dat we de natuur eronder hebben, ontstaat ook de behoefte om er nostalgisch mee om te gaan en van het landschap te genieten. Voor 1800 bestonden er geen wandelpaden. Alle wegen en paden hadden een economisch nut. Een wandeling maken, in de zin van een rondje lopen zonder doel, bestond nog niet. Pas in de negentiende eeuw bij de welgestelden, ontstond een wandelcultuur. Daar zitten we in feite nog middenin."

De moderne wandelaar kan veel leren van meester Li, is zijn overtuiging. "Dat is het leuke van het taoïsme. Het leert je een paar heel simpele dingen. Daar kun je onmiddellijk mee aan de slag. Je moet er dingen voor laten en een paar dingen voor doen. En als je het niks vindt, gooi je het gewoon weg."

In zijn eigen Lankheet herinneren veel plekken aan de lessen die hij kreeg. Zo is er de boom waar hij verplicht enkele minuten naar moest kijken. Of de beek waar hij het stromend water moest bestuderen.

Struinen

"Dat klinkt vaag, maar het zijn niet meer dan hulpmiddelen. Wanneer in deze tijd wandelen we nog echt, in de zin dat we onze routekaarten thuislaten en weer echt struinen door het bos? Wanneer zitten we nog stil en nemen we de tijd om echt dingen te bekijken? Wanneer nog liggen we op de grond om te kijken naar de lucht boven ons en de bodem onder ons te voelen? Bij die oude Chinezen is juist dat heel belangrijk. Een landschap is er om te ervaren, niet om te verklaren of in hoge snelheid aan voorbij te gaan. Iemand die echt wil wandelen, moet dat alleen doen. Liefst zonder horloge, mobiele telefoon of kompas. De eerste dag zul je het nog missen, de tweede dag al een beetje minder en op de derde dag ben je volledig los."

Brinckmann hoopt dat de soms pittige filosofische bespiegelingen de echte liefhebbers niet af zal schrikken. "Er komen heel wat denkers voorbij in mijn boek. Maar uiteindelijk gaat het maar om één ding: dat je erachter komt hoe ver we in deze tijd verwijderd zijn geraakt van de natuur. Als we ons daar niet bewust van worden, zal een echte oplossing van het klimaatprobleem er nooit komen."

Bron: TC Tubantia van vrijdag 15 februari 2019

Door de aanleg van de nieuwe N18 bij Haaksbergen loopt de natuur schade op. Rijkswaterstaat compenseert deze schade op landgoed Het Lankheet.

Op een aantal plekken doorsnijdt de nieuwe N18 de ecologische hoofdstructuur. Ofwel het netwerk van waardevolle, met elkaar verbonden natuurgebieden. Rijkswaterstaat compenseert de ontstane schade door de aanleg van nieuwe natuur wat verder van het tracé.

Dat gebeurt onder andere op landgoed Het Lankheet, waar bloemrijke graslanden terugkeren en de oude loop van de Buurserbeek wordt hersteld. Het riviertje gaat weer meanderen, net als vóór de kanalisering in 1937. Tegelijkertijd wordt langs de zuidoever een brede strook ingericht voor waterberging. Dit idee speelde al langer bij Waterschap Rijn en IJssel, Provincie Overijssel en Het Lankheet. Door het te combineren met natuurcompensatie door Rijkswaterstaat komen meer middelen beschikbaar. Daardoor kan het beekdalplan in een uitgebreidere vorm worden gerealiseerd.

Oorspronkelijke bedding

Naar verwachting gaan de werkzaamheden in 2019 van start. De grootste ingreep vindt plaats vanaf de Veddersbrug tot aan de nieuwe N18. "Daar wordt de huidige beek écht verlegd naar zijn oorspronkelijk bedding die zich wat zuidelijker bevindt", zegt Bernard Rouffaer, directeur van landgoed Het Lankheet. "In dat traject wordt een zomerbed gecreëerd. Dat betekent een vrij smalle kronkelende beek, waardoor hij ook in droogteperiodes blijft stromen. Verder wordt een winterbed aangelegd dat de beek tijdens piekaanvoer de ruimte geeft om uit te zetten. Het water kan het aangrenzende bos inlopen en over oude hooilanden stromen. Dat zijn de zogenaamde 'stroomlanden' van vroeger. Vergelijk het maar met de uiterwaarden van een grote rivier."

Hoofddoel van het gezamenlijke project is waterberging en natuurherstel. "Met deze herinrichting anticiperen we op extreem weer, zoals overvloedige regenval en langdurige droogte. Je maakt het landschap als het ware klimaatbestendiger", zegt Rouffaer. Als lid van de waterschapspartij Water Natuurlijk ondersteunt hij het uitgangspunt dat je water niet louter moet zien als een technisch middel ten behoeve van de economie.

"Beken en rivieren zouden we als een schaars goed moeten beschouwen. Ze zijn letterlijk van levensbelang, ook voor ons mensen. Dat wordt in deze droogteperiode nog maar eens duidelijk." Ook als de beek niet buiten haar oevers treedt, kunnen de ernaast gelegen oude hooilanden worden bevloeid, bijvoorbeeld in droge periodes. Dat sluit mooi aan bij het eerder in ere herstelde vloeiweidensysteem op het landgoed.

Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en Het Lankheet vormen het plaatselijke natuurcollectief De Groene Waaier. "Dat ziet de Buurserbeek als een verbinding tussen de verschillende natuurgebieden, als een levensader." Het weer laten meanderen van de beek zal volgens Rouffaer de biodiversiteit bevorderen. "Dankzij de terugkeer van de oorspronkelijke biotoop zullen zich hier weer andere planten- en diersoorten vestigen."

Het gebied wordt toegankelijk voor wandelaars en opgenomen in de excursies van de Historische Kring Haaksbergen. "Omdat de hoge kades dan deels zijn afgegraven heb je een weidser uitzicht over de landerijenVeel van de Buurserbeek is uit ons geheugen verdwenen. Zo hopen we de historie weer wat tot leven te brengen."

Bron: TC Tubantia van dinsdag 31 juli 2018

Nederland klaagt steen en been over de hitte. De droogte is een bedreiging voor de oogst van agrariërs en ook waterschappen en ecologen maken zich zorgen. Maar de Buurserpot blijft gewoon varen.

Watergebrek? "Het water heeft nog nooit zo hoog gestaan als nu", zegt schipper Jelmer Landman van de Buurserpot deze zondagmiddag. Door de Buurserbeek stroomt volop water. ,,Het waterpeil staat flink hoger dan vorige week. Dat komt niet door die ene regenbui, maar doordat de sluizen in Duitsland zijn opengezet", legt Landman uit.

Op de vaarroute van de Buurserbeek staat het water zo hoog dat je zelfs bijna kopje onder kunt gaan. Landman schat de waterdiepte op zo'n 1,5 meter.

Voor een vaart met de Buurserpot is veel interesse in de zomervakantie. Vrijwel elke dag wordt er gevaren. "Alleen met die enorme hitte enkele dagen geleden wilde niemand mee. Begrijpelijk. Bij 40 graden ga je bijna dood", zegt Landman.

Minder ver

De schipper zegt dat er altijd gevaren kan worden, ook bij aanhoudende droogte. Het lagere waterpeil van de afgelopen weken was geen reden vaarten af te blazen. "Maar dan varen we niet zo ver. We draaien dan op een eerder moment om voor de terugkeer richting de watermolen."

De Buurserpot vertrekt bij de steiger nabij de watermolen. Er wordt richting Buurse gevaren. Maar al ver daarvoor maakt het vaartuig rechtsomkeert.

De schipper en zijn collega's waren blij verrast toen ze het waterpeil zagen stijgen. De aanvoer van water was meer dan welkom. "In Duitsland is vóór zaterdag wel veel regen gevallen. Bij de Haarmühle hebben ze daarom de kleppen opengezet. Dat gaat zonder overleg. Opeens zien we hier het water stijgen. Het heeft nog nooit zo hoog gestaan als nu", zegt Landman, die onderweg wetenswaardigheden over de geschiedenis van deze vaarroute vertelt.

Vol

Negen belangstellenden varen mee. Op deze middag zijn er meerdere vaarten van bijna anderhalf uur. De belangstelling is enkele jaren na de bouw van de Buurserpot onverminderd groot. Een man met drie kinderen druipt teleurgesteld af. Ze hadden graag meegewild, maar de boot zit vol. "We werken met aanmeldingen. Zonder aanmelding kun je alleen mee als er plek over is in de boot", zegt Landman.

Hij vertelt onderweg nog dat de Buurserbeek en het achterliggende waterpark in Het Lankheet niet te kampen hebben gehad met vissterfte. In andere Twentse wateren legden vissen massaal het loodje door zuurstofgebrek. "Vissterfte hebben we niet gezien."

Landman heeft echter niet alleen goed nieuws. Het maaibeleid van het waterschap is hem een doorn in het oog. "Dat moet beter. We zien dat bloemrijke planten weg zijn gemaaid. Dat is nadelig voor de insecten en vogels, die daarvan leven. Krekels bijvoorbeeld hoor je niet meer."

Bron: TC Tubantia van maandag 30 juli 2018